Maak komaf met ruimtelijke doemscenario’s
Want verdichting is de trend
Op alle beleidsniveaus zijn momenteel ruimtelijke plannen in ontwikkeling. Diverse planologen, academici en experts staan de Vlaamse, provinciale en lokale overheden bij. Embuild Vlaanderen stelt vast dat deze adviseurs blijven doemscenario’s lanceren over de toekomst van verspreide bebouwing en van een volgebouwd Vlaanderen. Daarbij maken zij gebruik van kaartmateriaal en scenario’s die enkel en alleen terug te brengen zijn tot een proefschrift uit 2010. Embuild Vlaanderen onderlijnt evenwel dat die bron uitgaat van fictieve scenario’s en focust op de waterhuishouding. Het gaat bijgevolg om onrealistische voorspellingen die nooit bestemd zijn geweest voor een toekomstig ruimtelijk beleid. Daarom roept de bouwfederatie de overheden en experts op om reële trends te updaten en als premisse te hanteren.
Tot op vandaag benutten experts in hun discours kaartmateriaal of studies zoals ‘Monetariseren van de impact van urban sprawl in Vlaanderen’ die als voornaamste bron het proefschrift ‘Modelling urban expansion and its hydrological impacts‘ uit 2010 hanteren van onderzoekster Lien Poelmans. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een van haar scenario’s, met name het meest onwaarschijnlijke, dat uitgaat van 41-50% aan ruimtebeslag in Vlaanderen tegen 2050. Maar dat scenario kan eenvoudigweg niet omdat bouwgrond veel schaarser is dan hier wordt aangenomen. Meer nog, dit proefschrift had een heel andere doelstelling en was louter een wetenschappelijke oefening om de impact te meten van verschillende (fictieve) bebouwingsgraden op de waterhuishouding in Vlaanderen.
“Het klopt dat mijn cijfers zuiver wetenschappelijk zijn, dus niet bedoeld om er beleid op te baseren. En ze zijn inderdaad ook achterhaald, want het ruimtelijk beslag neemt minder snel toe”, heeft Lien Poelmans zelf aangegeven in Trends in 2017. “Ik heb begrepen dat ze ook niet meer worden gebruikt door Ruimte Vlaanderen”, voegde zij er nog aan toe.
Ook in het Vlaams Parlement werd in 2017 tijdens een hoorzitting duidelijk aangegeven dat de scenario’s van dat proefschrift niet bestemd kunnen zijn voor beleid of beleidsmatige communicatie. Dat lees je in het verslag vanaf pagina 17. Tot op vandaag gaan planologen en experts hieraan voorbij.
Wat is de reële stand van zaken
Vlaanderen kent vandaag 15,1% verharding. De verhardingsgraad is het hoogst in en rond onze stedelijke centra. En onlangs bleek uit gegevens van het departement omgeving dat de verhardingsgraad de laatste twee jaar in dalende lijn gaat. Daarnaast is er 33% ruimtebeslag in onze regio. Maar ruimtebeslag betreft een amalgaam aan functies. Naast industrie, woningen, overheidsgebouwen, vervoer, serres, telecommunicatie, dijkversterkingen enz. vallen eveneens private tuinen, parken, militaire en recreatiedomeinen onder ruimtebeslag. Zo nemen alleen al de tuinen van gezinnen bijna 13% in van de Vlaamse oppervlakte. Dit wordt als ruimtebeslag beschouwd en vaak vereenzelvigt met bebouwing, terwijl het gaat om een groene invulling van de ruimte.
Het totaal bijkomend ruimtebeslag gaat al geruime tijd in dalende lijn. Nadat de Vlaamse overheid jaren is uitgegaan van 6ha/dag, werd dat onlangs bijgesteld naar 5,1 ha/dag. Maar ook dat is een gemiddelde over zes jaar (2013-2019). Aangezien intussen verdichting de trend is geworden, is het uitkijken naar een update van deze data om de gunstige trend voor wonen ook officieel bestendigd te zien. Concreet heeft een studie van Hogent erop gewezen dat voor wonen alleen er een ruimtebeslagrisico is van 22.752 ha, inclusief 9319 ha woonuitbreidingsgebied die door de lokale besturen gedurende 20 jaar onder een stolp kan geplaatst worden. De reële, beschikbare voorraad aan percelen voor wonen is bijgevolg beperkt en eindig. Kortom, het doemscenario dat geregeld door experts naar voren wordt geschoven, is onrealistisch.
Te weinig aandacht voor stijgend ruimtelijk rendement
Meer nog, verdichting is de trend. Uit gegevens van de Vlaamse overheid blijkt dat bijna 80% van de nieuwe wooneenheden op bestaande ruimte wordt gerealiseerd. Er is immers heel wat hergebruik van ruimte en sloop en heropbouw. Elke woning die gesloopt wordt, wordt gemiddeld vervangen door 2,2 wooneenheden. Volgens het laatste Ruimterapport worden 9 op de 10 nieuwe appartementen gerealiseerd binnen bestaand ruimtebeslag. Er wordt dus bijna geen nieuwe ruimte voor aangesneden en het draagt aanzienlijk bij tot verdichting. Globaal zien we in de laatste twintig jaar dat we zijn geëvolueerd naar een vervijfvoudiging van het aantal nieuwe woningen per hectare. Woonprojecten zijn dan ook overwegend verdichtingsprojecten. De schaarste aan bouwgronden voor wonen ligt aan de basis.
